Rozwód

W polskim systemie prawnym rozwiązanie małżeństwa przez rozwód może nastąpić jedynie na podstawie orzeczenia sądowego. Pozew o rozwód składa się do Sądu Okręgowego w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Przesłanki rozwodu

Podstawa materialnoprawna rozwodu została uregulowana w art. 56-61 ustawy z dnia 25 lutego 1964r. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Koniecznymi przesłankami rozwiązania małżeństwa przez rozwód jest zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, a więc ustanie więzi fizycznej, duchowej i gospodarczej- przesłanki pozytywne rozwodu. Ustawodawca oprócz przesłanek pozytywnych warunkujących możliwość uzyskania rozwodu określił również przesłanki negatywne, w przypadku których zaistnienia małżeństwo nie może zostać rozwiązane przez rozwód.

Przesłankami negatywnymi orzeczenia rozwodu są:

• dobro wspólnych małoletnich dzieci stron, które by ucierpiało w skutek rozwodu ( silna więź z obojgiem rodziców),
• sprzeczność żądania rozwodu z zasadami współżycia społecznego ( ciężka choroba strony, konieczność sprawowania nad jednym z małżonków stałej opieki ),
• orzeczenia rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Wina rozkładu pożycia

Generalną zasadą stosowaną w postępowaniu rozwodowym jest orzekanie o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Wyjątkowo sąd może odstąpić od orzekania o winie na zgodny wniosek stron, wówczas następują skutki takie jakby żaden z małżonków nie ponosił winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego.

Inne rozstrzygnięcia w wyroku rozwodowym:

• w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia,
• w braku  stosownego porozumienia między małżonkami, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia,
• na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem,
• jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe,
• na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu,
• orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Powrót do poprzedniego nazwiska

Małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko może w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.

Alimenty

Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Należy jednakże pamiętać, że obowiązek alimentacyjny między małżonkami jest ograniczony czasowo i wygasa w przypadku zawarcia kolejnego małżeństwa przez uprawnionego do świadczeń alimentacyjnych małżonka. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.